Prawne aspekty leczenia psychiatrycznego - Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego w praktyce

Wolność jest podstawowym dobrem osobistym człowieka chronionym przez prawo, a uznanie woli pacjenta co do leczenia jest również jednym z podstawowych pryncypiów  medycyny. Od 1995 r. obowiązuje w Polsce Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, która w sposób szczególny chroni prawa osób z zaburzeniami psychicznymi i reguluje warunki leczenia psychiatrycznego. Nadrzędną zasadą jest dobrowolność leczenia. Wszystkie działania, które wiążą się z ograniczaniem wolności chorego, takie jak stosowanie przymusu bezpośredniego oraz leczenie szpitalne bez zgody mają charakter wyjątkowy i podlegają ścisłej kontroli sądowej.  Ustawa dotyczy osób z zaburzeniami psychicznymi czyli chorych psychicznie , upośledzonych umysłowo oraz dotkniętych  innymi zakłóceniami funkcji  psychicznych. Określa działania lekarzy, psychologów i innych pracowników medycznych, obejmuje swoim działaniem wszystkie instytucje lecznicze i opiekuńcze.

Zgodnie z zapisami ustawy przymusowa hospitalizacja w szpitalu psychiatrycznym jest możliwa wyłącznie wobec osób chorych psychicznie, które stwarzają bezpośrednie  zagrożenia dla życia własnego lub zdrowia i życia innej osoby (art. 23 ustawy).

Przymusowe leczenie w szpitalu psychiatrycznym jest również dopuszczalne w ramach tzw. trybu wnioskowego (art. 29 ustawy). Jeśli zachowanie osoby chorej psychicznie wskazuje na to, że nieprzyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu  zdrowia psychicznego lub osoba ta nie jest zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i jednocześnie uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę  stanu zdrowia rodzina lub inne upoważnione osoby  mogą zwrócić się do sądu z wnioskiem o leczenie w szpitalu. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie o stanie psychicznym. Sąd wydaje postanowienie, które jest równoznaczne ze skierowaniem do szpitala. 

Często mylone z leczeniem bez zgody ubezwłasnowolnienie jest stanem prawnym opisanym w kodeksie cywilnym. Celem ubezwłasnowolnia jest pomoc osobom chorym i upośledzonym umysłowo niezdolnym do samodzielnego funkcjonowania w kierowaniu ważnymi sprawami.

Ustawa w szczególny sposób chroni również tajemnicę lekarską. Lekarz psychiatra nie może odnotować w dokumentacji medycznej informacji, które mogą zostać uznane za przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego przez pacjenta. Nie wolno również przesłuchiwać lekarza psychiatry  w charakterze świadka na okoliczność wypowiedzi pacjenta co do popełnienia przez niego czynu zabronionego pod groźbą kary.

Chcesz wiedzieć więcej? Pełny tekst ustawy http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19941110535